توکسوپلاسموز گربه و راه های تشخیص و درمان

بیماری توکسوپلاسموز گربه

توکسوپلاسموز یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است که عامل آن یک انگل تک سلولی به نام توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) است و برای اولین بار در سال 1908 در فرانسه شناسایی شده است. این بیماری گسترش جهانی دارد و در تمام دنیا مگر در مناطقی که گربه‌سانان وجود نداشته باشد، وجود دارد. آلودگی با توکسوپلاسما گوندی یکی از شایعترین آلودگیهای انگلی در میان جانواران خونگرم است.

عفونت معمولاً با خوردن گوشت آلوده خام، قرار گرفتن در معرض مدفوع آلوده گربه یا انتقال از مادر به کودک در دوران بارداری رخ میدهد. اکثر افراد سالمی که به توکسوپلاسموز مبتلا هستند هیچ علامتی ندارند و از آلوده بودن خود آگاه نیستند. با این حال، برخی افراد علائم و نشانه‌هایی مشابه علائم آنفولانزا دارند. باید توجه داشت افرادی که به طور کلی سالم هستند، سیستم ایمنی انگلها را کنترل و آنها را غیرفعال میکند و یک ایمنی مادام العمر در فرد ایجاد می‌شود. اما اگر سیستم ایمنی بدن به دلیل بیماری یا داروهای خاص ضعیف شود، عفونت میتواند دوباره فعال شود و منجر به عوارض جدی شود.

آيا توکسوپلاسموز گربه باعث نازایی میشود؟

در حالت کلی خیر؛ ولی اگر خانمی برای اولین بار درست قبل یا در طول بارداری به بیماری مبتلا شود، میتواند عفونت را به نوزاد خود منتقل کند (توکسوپلاسموز مادرزادی). در صورت آلوده شدن مادر در سه‌ماهه سوم بارداری، جنین بیشترین خطر ابتلا به توکسوپلاسموز را دارد و در صورت ابتلا در سه‌ماهه اول بارداری کمترین خطر برای انتقال وجود دارد. اما در حین بارداری، هر چه زودتر این عفونت رخ دهد، عواقب جدی‌تری جنین را تهدید می‌کند.

بسیاری از عفونت‌های اولیه به مرده‌زایی یا سقط جنین ختم می‌شود و یا باعث معلولیت‌های جسمی شدید می‌شود. ولی نوزادانی که زنده می‌مانند، با مشکلاتی جدی مانند تشنج، بزرگ شدن کبد و طحال، زردی (یرقان) و عفونتهای شدید چشم متولد میشوند. خوشبختانه اگر خانمی قبل از مادر شدن و در جوانی با توکسوپلاسما برخورد داشته باشد هیچ خطری از نظر نازایی او را تهدید نمی‌کند و فرزند او نیز هیچگونه مشکلی نخواهد داشت.

آیا نگهداری از گربه برای انسان خطر دارد؟

گربه‌ها میزبان نهایی و تنها گونه جانوری هستند که چرخه زندگی این انگل به طور کامل در بدن آنها اتفاق می‌افتد و کیستهای انگل از طریق مدفوع آنها دفع می‌شود. کیستهایی که از طریق مدفوع گربه دفع می‌شوند در ابتدا عفونی و بیماری‌زا نیستند و برای اینکه بتوانند انسان و یا سایر حیوانات را آلوده کنند نیازمند زمان، رطوبت و اکسیژن هستند که این فرایند عفونی شدن چندین روز زمان می‌برد. بنابراین دست زدن به گربه و لمس آن راه معمولی برای آلودگی انسان به توکسوپلاسما نیست و در کل نگهداری از گربه خطر ابتلا به این بیماری را در انسان افزایش نمی‌دهد. همچنین از آنجایی که انسان معمولاً در اثر تماس با گربه‌ها به این بیماری مبتلا نمی‌شود، آزمایش توکسوپلاسموز در گربه‌های سالم توصیه نمی‌شود.

توکسوپلاسما چگونه منتقل می‌شود؟

راههای انتقال رایج توکسوپلاسما عبارتند از:

1. تماس مستقیم با مدفوع گربه آلوده.
2. خوردن و نوشیدن غذا، آب و محصولات لبنی آلوده.
3. تماس با چاقو، تخته‌های برش آشپزخانه و ظروفی که با گوشت خام و سبزیجات در تماس بوده‌اند.
4. خوردن میوه و سبزیجاتی که به شیوه صحیح شسته و ضد عفونی نشده اند.
5. پیوند عضو یا تزریق خون آلوده.

علائم توکسوپلاسموز چیست؟

در حیوانات هیچ علامت بالینی اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد و تشخیص آن کار ساده‌ای نیست. تشخیص توکسوپلاسموز گربه نیازمند تفسیر آزمایشهای میکروبی خاص در کنار علائم بالینی است و این کار فقط توسط دامپزشکان و مراکز درمانی معتبر امکان‌پذیر است.

همانطور که اشاره شد این بیماری در انسان سالم معمولاً علامت خاصی ایجاد نمیکند. با این حال، برخی افراد علائم و نشانه‌هایی مشابه سرماخوردگی و یا آنفولانزا از خود نشان میدهند. از جمله این علائم میتوان به بدن درد، تورم غدد لنفاوی، سردرد، تب و خستگی اشاره کرد. ولی در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است علائم شدیدتری مانند گیجی، ضعیف مفرط، تشنج، مشکلات ریوی و تنفسی شدید و تاری دید ناشی از التهاب شبکیه چشم (توکسوپلاسموز چشمی) خودنمایی کند.

چگونه از بیماری توکسوپلاسموز جلوگیری کنیم؟

متأسفانه تاکنون واکسن مؤثری برای جلوگیری از توکسوپلاسموز تولید نشده است ولی با اقدامات احتیاطی ساده‌ای به راحتی میتواند از بروز توکسوپلاسموز در گروه‌های حساس جلوگیری کرد. از جمله این اقدامات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. هنگام باغبانی و یا هر زمانی که در خارج از منزل کار می‌کنید دستکش بپوشید و پس از کار دستهای خود را به طور کامل با آب و صابون بشویید.
2. از خوردن گوشت خام و یا نیمه پخته پرهیز کنید. گوشت، به ویژه گوشت بره، خوک و گاو، میتواند میزبان انگل توکسوپلاسما باشد. بنابراین حتی قبل از پختن کامل گوشت، از مزه کردن آن پرهیز کنید.
3. ظروف آشپزخانه را به خوبی بشویید. پس از تهیه گوشت خام، تخته‌های برش، چاقوها و سایر ظروف را با آب گرم و صابون بشویید تا از آلودگی متقاطع مواد غذایی دیگر جلوگیری شود. همچنین حین کار کردن با مواد غذایی خام دستکش بپوشید و پس از دست زدن به گوشت خام دستهای خود را بشویید.
4. تمام میوه‌ها و سبزیجات را بشویید. به خصوص اگر قصد دارید میوه‌ها و سبزیجات تازه را خام مصرف کنید، آنها را کاملاً تمیز کنید و با دقت ضدعفونی کنید.
5. شیر غیرپاستوریزه نخورید. شیر و سایر محصولات لبنی غیرپاستوریزه ممکن است حاوی انگل توکسوپلاسما باشند.
6. به کودکان اجازه بازی با خاک را ندهید. در پارکها و مکانهای عمومی که گربه‌ها بی‌سرپرست رفت و آمد دارند احتمال آلودگی خاک، گیاهان و سطوح بسیار زیاد است.

درمان توکسوپلاسموز گربه چیست؟

درمان توکسوپلاسموز نیازمند ساز و کار خاصی است که برای آن حتماً باید با دامپزشک خود مشورت کنید.

چند توصیه برای دوستداران و سرپستان گربه

اگر باردار هستید یا به هر علت در معرض خطر ابتلا به توکسوپلاسموز یا عوارض آن هستید، این اقدامات را برای محافظت از خود انجام دهید:

1. به بهداشت و سلامت گربه خود اهمیت دهید. گربه خود را داخل خانه نگه دارید و از رفت و آمد آن به محیط بیرون جلوگیری کنید. زیرا یکی از راههای آلوده شدن گربه‌ها تماس با مدفوع آلوده و شکار جوندگان کوچک مبتلا به توکسوپلاسموز است.
2.  همچنین برای تغدیه پت خود به هیچ وجه از مواد غذایی خام و غیرپاستوریزه استفاده نکنید. بهترین تغذیه برای حیوانات خانگی، استفاده از غذای خشک و یا کنسرو شده تجاری است.
3.  از تماس با گربه‌های بی‌سرپرست اجتناب کنید. اگرچه همه حیوانات بی‌سرپرست نیازمند مراقبت هستند، اما بهتر است اجازه دهید شخص دیگری آنها را به سرپرستی قبول کند و مراقب از آنها را به دیگران بسپارید، زیرا بیشتر گربه‌ها علائم عفونت با انگل توکسوپلاسما را نشان نمیدهند.
4. از شخص دیگری بخواهید ظرف خاک گربه شما را تمیز کند و یا اگر این امکان وجود ندارد، برای تعویض بستر از دستکش و ماسک استفاده کنید و سپس دستهای خود را خوب بشویید. خاک گربه خود را روزانه عوض کنید تا کیستهای دفع شده فرصت عفونی شدن نداشته باشند.